วันนี้เป็นเช้าวันหยุด ลุงแมวน้ำตื่นแต่เช้าเช่นเคย เช้านี้ลุงแมวน้ำเดินชมสวนเล่น เห็นไม้เลื้อยต้นหนึ่งจึงนึกขึ้นมาได้ว่าควรจะชวนพวกเราปลูกกันเอาไว้
ไม้ต้นนี้มีชื่อว่า รางจืด ปกติพรรณไม้มักมีชื่อท้องถิ่นหลายชื่อ รางจืดก็เช่นกัน ยังมีชื่อท้องถิ่นอื่นๆอีกหลายชื่อ เช่น กำลังช้างเผือก เครือเขาเขียว ขอบชะนาง ยาเขียว(ภาคกลาง)คาย รางเย็น (ยะลา) จอลอดิเออ ซั้งกะ ปั้งกะล่ะ พอหน่อเตอ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน) ดุเหว่า (ปัตตานี) ทิดพุด (นครศรีธรรมราช) น้ำนอง (สระบุรี) ย่ำแย้ แอดแอ (เพชรบูรณ์)แต่ชื่อกำลังช้างเผือกนี่อย่าไปสับสนกำกับกำลังช้างสาร เพราะว่ากำลังช้างเผือกกับกำลังช้างสารเป็นสมุนไพรคนละตัวกัน
รางจืดนั้นปัจจุบันอยู่ใบัญชียาหลักของชาติเชียว นั่นหมายความว่ามีงานวิจิจัยรองรับมากพอควรแล้ว พิสูจน์ว่าเห็นผลจริง สามารถใช้เป็นยาอย่างได้ผล เช่นเดียวกับสมุนไพรอื่นๆในบ้านเราอีกหลายตัวที่อยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติ เช่น ฟ้าทะลายโจร ขมิ้นชัน ฯลฯ
ว่านรางจืดนั้นมีสรรพคุณแก้พิษ ฤทธิ์ของรางจืดสามารถทำลายพิษของยาฆ่าแมลงได้ ลุงแมวน้ำไม่อยากใช้คำว่าล้างพิษเพราะว่าใช้คำนี้กันเฝือมาก ฟังดูแล้วชวนให้เข้าใจว่าเป็นยาวิเศษ แต่ลุงแมวน้ำอยากให้มองอย่างเป็นวิทยาศาสตร์มากกว่า สมุนไพรที่ได้ผลควรมีงานวิจัยทางวิทยาศาสตร์รองรับ และอธิบายได้ในระดับหนึ่งว่าทำไมจึงได้ผล
มีงานวิจัยกับผู้ที่ได้รับยาฆ่าแมลงในกลุ่มคาร์บาเมตและออร์แกโนฟอสเฟต พบว่าเมื่อได้กินรางจืดเข้าไปแล้วมีอัตราการรอดตายสูงขึ้น รวมทั้งมีรายงานว่าสามารถใช้ได้กับพิษของแมงดาทะเลอีกด้วย ซึ่งกลไกการทำลายพิษนี้ยังไม่ทราบชัด แต่สันนิษฐานว่าน่าจะไปกระตุ้นการสร้างเอนไซม์โคลีนเอสเทอเรส (cholinesterase) อันเป็นเอนไซม์ที่ร่างกายผลิตขึ้นมาเพื่อทำลายสารพิษที่เข้ามาในร่าง เมื่อร่างกายมีโคลีนเอสเทอเรสมากขึ้นก็สามารถทำลายพิษได้ดีขึ้น ดังนั้นสาเหตุที่เหตุใดรางจืดสามารถช่วยให้ผู้ป่วยรอดตายจากสารพิษได้ก็น่าจะเป็นเพราะไปกระตุ้นให้ร่างกายทำลายสารพิษได้ดีขึ้นนั่นเอง
รางจืดเป็นไม้เลื้อย ปลูกได้ง่าย สามารถขยายพันธุ์ได้ด้วยการเพาะเมล็ด ตอนกิ่ง ปักชำ ได้หมด สามารถปลูกในกระถางขนาดเล็ก เช่น กระถางขนาด 6 นิ้ว หรือ 8 นิ้วก็ได้ ดังนั้นผู้ที่อาศัยอยู่ในคอนโดมิเนียมที่มีพื้นที่น้อยก็ยังสามารถปลูกได้ หน้าตาของต้นรางจืดก็ดังที่เห็นในรูป ใบรีๆเหมือนหูวัว ดอกสีม่วงอ่อน ที่เห็นในภาพใหญ่เป็นต้นที่ลุงแมวน้ำปลูกเอาไว้เองในสวน แต่ต้นโทรมไปหน่อย ไม่ค่อยน่าดูนัก จึงเอาภาพที่หาได้จากอินเทอร์เน็ตที่เห็นได้ชัดมาลงเป็นภาพเล็กอีกที
ทีนี้ก็มาถึงเรื่องการใช้งาน ปกติการแก้พิษควรเอาใบหรือรากของรางจืดมากินหลังได้รับพิษเฉียบพลัน เช่น เกษตรกรไปพ่นยาในไร่มาแล้วเกิดอาการจากพิษยาฆ่าแมลง ก็รีบเอาใบสดมาต้มกิน ส่วนผู้ที่อยู่ในเมืองโอกาสได้รับยาฆ่าแมลงเยอะๆแบบเฉียบพลันคงไม่มี จะมีก็แต่การได้รับยาฆ่าแมลงที่ติดมากับผักผลไม้แบบสะสมทีละน้อยมากกว่า สำหรับลุงแมวน้ำนั้นใช้วิธีเด็ดใบสดมากินสัปดาห์ละ 5 ใบ ไม่ต้องมาก แค่นั้นก็พอ กินเป็นประจำ รวมทั้งลุงแมวน้ำยังเผื่อเอาไว้ด้วยว่าหากมีหมาแมวโดนยาเบื่อจะลองเอาไปช่วยดู ยังไม่มีรายงานว่าได้ผลหรือไม่แต่ก็น่าทดลองดู
จากสรรพคุณดังกล่าวและการปลูกที่ง่ายดาย ลุงแมวน้ำจึงเห็นว่าเป็นสมุนไพรที่น่าจะมีไว้ประจำบ้านหรือประจำห้องพักในคอนโด ยังมีสมุนไพรที่มีประโยชน์และเลี้ยงได้ง่ายแม้แต่ในพื้นที่เล็กๆอีกหลายชนิด ลุงแมวน้ำจะค่อยๆเอามาฝากในวันหยุดต่อๆไป
